Scheiden tijdens je zwangerschap: hoe zit dit?

Je bent zwanger en je relatie loopt op de klippen. Een scheiding tijdens de zwangerschap is een van de moeilijkste situaties om door te maken. Emoties lopen hoog op en er spoken vragen door je hoofd: “Hoe moet het nu verder met de baby?” en “Kan ik dit wel alleen?”. Je bent zeker niet de enige – het komt steeds vaker voor dat we worden gebeld door vrouwen die willen scheiden terwijl ze zwanger zijn. Het intense verdriet en de stress zijn begrijpelijk: dit was het laatste wat je verwachtte toen je vol vreugde zwanger raakte.

In dit blog krijg je zowel erkenning voor je emoties als duidelijke, praktische informatie. We bespreken waarom een scheiding tijdens de zwangerschap extra complex is, wat de wet zegt over de baby (denk aan het vaderschapsvermoeden, erkenning, alimentatie en gezag) en wat dit concreet voor jou als (aanstaande) moeder betekent.

Waarom een scheiding tijdens de zwangerschap extra complex is

Een “normale” scheiding is al zwaar, maar tijdens de zwangerschap wordt het nog ingewikkelder. Allereerst is er de rollercoaster van emoties. Je hormonen gieren door je lichaam; blijdschap over de zwangerschap slaat om in verdriet en stress door de breuk. Zwanger zijn zou een periode van geluk moeten zijn, maar nu voelt het wellicht als een nachtmerrie. Veel vrouwen ervaren een scheiding in deze periode als een traumatische gebeurtenis. Je rouwt om het einde van de relatie terwijl je je tegelijk moet voorbereiden op de komst van een kindje. Dat zorgt voor verwarring: je beleeft tegelijk een groot verlies en een nieuw begin.

Sociale druk en onbegrip

Daarnaast is er vaak sprake van sociale druk en onbegrip. Mensen om je heen, familie, vrienden, collega’s, hebben ongevraagde meningen. Sommigen zeggen misschien dat je “niet zou moeten scheiden tijdens een zwangerschap”. Je kunt je veroordeeld voelen of het idee hebben dat niemand echt begrijpt wat jij doormaakt. Ook de vader zelf krijgt soms te maken met negatieve reacties uit de omgeving als híj degene is die de relatie verbreekt. Dit maatschappelijke oordeel kan extra pijn doen en schuldgevoelens oproepen.

Praktische zorgen

Verder spelen praktische zorgen een rol. Hoe regel je de verhuizing, financiën en de babyspullen nu jullie uit elkaar gaan? Kun je nog samen een kraampakket regelen of een kinderkamer inrichten, of moet dat straks alleen? Je bent misschien bang dat de stress slecht is voor de baby.

Een toekomst alleen en samen

Ten slotte is er de toekomst als co-ouders. Hoewel de partnerrelatie eindigt, blijven jullie via de baby aan elkaar verbonden. Dat vooruitzicht kan beangstigend zijn als de verhoudingen nu slecht zijn. Je vraagt je af: hoe gaan we samenwerken als ouders als het nu al misgaat? Deze vragen en emoties zijn volkomen normaal. Besef dat je midden in een emotionele achtbaan zit waarin niets “gek” of “fout” is aan wat je voelt. Erken je gevoelens en durf hulp te zoeken – daar komen we later op terug.

Op zoek naar een mediator of echtscheidingsadvocaat?

Op zoek naar een advocaat of mediator die je helpt bij de afwikkeling van jouw scheiding. Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.

Vrijblijvend kennismaken

Juridische gevolgen: wat zegt de wet over de baby?

Naast emoties brengt een scheiding tijdens de zwangerschap ook unieke juridische vragen met zich mee. Eén van de belangrijkste is: wie wordt er wettelijk gezien de vader van je kind? Je hebt misschien gehoord van het vaderschapsvermoeden – de wet gaat er normaal gesproken van uit dat de echtgenoot van de moeder de vader is van een kind dat tijdens het huwelijk wordt geboren. In sommige landen (zoals België) geldt dit zelfs voor kinderen die binnen 300 dagen na de scheiding geboren worden. Maar hoe zit dat in Nederland?

Bevallen na de officiële echtscheiding?

Hier is de situatie als volgt: beval je van je kind ná de officiële echtscheiding, dan is je ex-man wettelijk gezien niet automatisch de vader. In Nederland vervalt het vaderschapsvermoeden zodra het huwelijk officieel is ontbonden. De wet zegt duidelijk: “Is de zwangerschap tijdens uw huwelijk ontstaan, maar bent u na de echtscheiding bevallen? Dan is uw ex-man wettelijk gezien niet de vader.”. Met andere woorden, als jullie bij de geboorte al gescheiden zijn, heeft je baby juridisch gezien geen vader totdat er iets geregeld wordt.

De baby wordt voor de scheiding geboren

Maar wat als de baby vóór de scheiding geboren wordt? In dat geval ben je op het moment van bevalling nog getrouwd, en dan is de echtgenoot automatisch de juridische vader. Ook als jullie al uit elkaar waren (maar de scheiding nog niet is uitgesproken of ingeschreven) wordt een kind dat tijdens het huwelijk geboren wordt aan de echtgenoot toegerekend. Ben je bijvoorbeeld zes maanden zwanger en duurt de scheidingsprocedure langer dan drie maanden, dan zou je nog gehuwd kunnen zijn bij de bevalling – je (tegen die tijd ex-)partner is dan volgens de wet de vader, ongeacht of het biologisch zijn kind is.

Wat als de ex niet de biologische vader

Dit leidt direct tot de vraag: wat als de (ex-)partner níet de biologische vader is? Stel, je bent zwanger van een nieuwe partner terwijl je nog gehuwd bent met je (binnenkort) ex. Dan wil je uiteraard dat de biologische vader het kind erkent en niet je bijna-ex. Zoals hierboven beschreven, is het in Nederland dus zaak om voor de geboorte officieel te scheiden als dat mogelijk is. Lukt dat niet op tijd en wordt het kind toch binnen het huwelijk geboren, dan zijn er gelukkig juridische stappen om dit te corrigeren. De wet biedt de mogelijkheid tot ontkenning van het vaderschap als duidelijk is dat de echtgenoot niet de biologische vader kan zijn.

De rol van de moeder

Voor de moeder bestaat er een relatief eenvoudige route: zij kan binnen 1 jaar na de geboorte bij de burgerlijke stand verklaren dat het kind (geboren binnen 306 dagen na feitelijke scheiding) niet van de echtgenoot is. Daarmee wordt het vaderschapsvermoeden van tafel geveegd. De biologische vader kan dan – na deze ontkenning – het kind erkennen. Doet de moeder dit niet, dan kan de (ex-)man zelf naar de rechter stappen om zijn vaderschap te ontkennen, binnen 1 jaar nadat hij op de hoogte is van de geboorte. Die gerechtelijke procedure is voor de man de enige manier om van het juridisch vaderschap af te komen als hij niet de biologische vader is. Zolang iemand officieel als vader te boek staat, blijft hij namelijk alimentatieplichtig.

Het sleutelwoord is erkenning

Wanneer een kind niet binnen een huwelijk wordt geboren, staat alleen het moederschap van rechtswege vast. Om ook het vaderschap vast te leggen, moet er erkenning plaatsvinden. Erkenning wil zeggen dat een man (of duomoeder in geval van een vrouwelijke partner) zichzelf bij de gemeente aangeeft als juridische ouder van het kind.

Dit kan je partner voor de geboorte doen (erkenning van de ongeboren vrucht), direct bij de geboorteaangifte, of later op een zelf te kiezen moment. Heeft je ex-man dus wel de biologische band en willen jullie dat hij juridisch vader blijft, dan moet hij het kind na de scheiding actief erkennen. Zonder erkenning heeft jouw baby straks in juridische zin “maar één ouder” (alleen jij als moeder).

Gevolgen van erkenning:

Zodra je ex-partner (of een andere man) jullie kind erkent, is hij de juridische vader. Dat brengt een aantal rechten en plichten met zich mee. Ten eerste heeft het kind daarmee recht op alimentatie van deze juridische vader. Volgens de Nederlandse wet is de juridische vader verantwoordelijk voor de kosten van opvoeding en levensonderhoud (kinderalimentatie). Ook erft je kind van een juridisch vader en omgekeerd.

Daarnaast kan bij erkenning ook de achternaam van het kind worden gekozen – meestal kiezen ouders ervoor de naam van de vader te geven, maar je mag samen ook voor de naam van de moeder kiezen op het moment van erkenning (dit moet vóór de geboorte geregeld zijn als je de moedernaam wilt, anders krijgt het kind automatisch vaders naam bij erkenning).

Erkenning is niet hetzelfde als gezag

Gezag betekent het recht om belangrijke beslissingen over het kind te nemen (zoals keuzes in opvoeding, verhuizing, medische besluiten). Bij getrouwde ouders hebben beide automatisch het ouderlijk gezag. Bij ongehuwde ouders lag dat anders: vroeger moest de vader na erkenning apart samen met de moeder het gezag aanvragen bij de rechtbank. Veel mensen denken daarom dat “erkenning gelijk staat aan gezag” of juist dat een vader na erkenning nog géén gezag heeft.

Sinds 1 januari 2023 is de wet echter veranderd: ongehuwde ouders die samen een kind erkennen, krijgen vanaf die datum automatisch gezamenlijk ouderlijk gezag. Erkenning en gezag worden dus in één moeite door geregeld – je hoeft niet langer apart naar de rechter om het gezag te regelen.

Op zoek naar een mediator of echtscheidingsadvocaat?

Op zoek naar een advocaat of mediator die je helpt bij de afwikkeling van jouw scheiding. Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.

Vrijblijvend kennismaken

Wat betekent dit voor jou als moeder? (Jouw opties en keuzes)

Bovenstaande juridische feiten zijn best ingewikkeld. Laten we het praktisch maken: wat betekenen ze voor jou als aanstaande moeder in scheiding? Simpel gezegd komt het neer op welke rol de vader (of biologische vader) gaat spelen in het leven van je kind, juridisch gezien. Je hebt hierin een aantal keuzes en routes, afhankelijk van jullie situatie:

Je ex-partner is de biologische vader en wil betrokken blijven:

In dit geval is het meestal wenselijk dat hij juridisch vader wordt/blijft. Als jullie vóór de geboorte al gescheiden zijn, zal hij het kind moeten erkennen om als vader geregistreerd te staan. Dat kan zelfs al tijdens de zwangerschap geregeld worden bij de gemeente. Bij erkenning na 2023 krijgt hij meteen ook het ouderlijk gezag, wat betekent dat jullie samen belangrijke beslissingen voor jullie kind nemen.

Hoewel het pijnlijk is dat jullie geen stel meer zijn, zullen jullie als ouders wel moeten samenwerken. Probeer in het belang van de baby afspraken te maken over de toekomst: denk aan een ouderschapsplan. Hierin leg je zaken vast als omgang (wanneer ziet vader het kind straks), alimentatie, en hoe jullie communiceren over het kind. Het maken van zo’n plan kan lastig zijn als de emoties nog rauw zijn, maar onthoud dat het document er is om misverstanden later te voorkomen en stabiliteit te creëren voor je kindje.

Je ex is de biologische vader, maar hij wil níet erkénnen of geen rol spelen:

Dit is een lastige situatie. Jij kunt hem niet dwingen om vrijwillig te erkennen. Wel kun je – zodra de baby geboren is – via de rechter het vaderschap laten vaststellen, zodat je kind alsnog recht heeft op alimentatie. Bedenk wel dat juridische erkenning van vaderschap ook betekent dat hij in principe recht op omgang kan vragen.

Als hij écht geen rol wil, kan het zijn dat hij ook geen omgang zal eisen, maar de juridische mogelijkheid bestaat wel. Jij moet je afvragen wat je belangrijker vindt: financiële steun of totale afwezigheid van de vader.

De baby is niet van je (ex-)partner, maar van een nieuwe liefde:

In deze situatie wil je waarschijnlijk dat de nieuwe partner de juridische vader wordt. Daarvoor is het, zoals eerder aangegeven, meestal nodig dat je vóór de bevalling officieel bent gescheiden. Zodra je dat bent, kan de biologische vader namelijk het kind erkennen (desnoods al tijdens de zwangerschap). Is de scheiding nog niet rond bij de geboorte, dan wordt je (ex-)man wettelijk vader en moet zijn vaderschap eerst ontkend worden voordat de biologische vader kan erkennen. Dat is omslachtig en emotioneel beladen.

Je wilt de baby alleen opvoeden (geen juridische vader registreren):

Je kunt er in theorie voor kiezen om géén vader te laten erkennen. Als je al gescheiden bent bij de geboorte, gebeurt dit automatisch: niemand is dan als vader geregistreerd totdat er een erkenning komt. Het gevolg is wel dat je dan ook geen aanspraak kunt maken op kinderalimentatie van de verwekker, en dat je kind bijvoorbeeld later geen vader op zijn/haar geboortecertificaat heeft staan. Soms is dit de minst schadelijke optie, bijvoorbeeld als de verwekker gevaarlijk of compleet ongeschikt is als ouder. Jij hebt dan als moeder alleen het ouderlijk gezag en alle beslissingen liggen bij jou.

Samengevat heb je als moeder dus een aantal scenario’s: ofwel je regelt dat de (ex-)partner juridisch vader blijft (via erkenning of door nog tijdens het huwelijk te bevallen), ofwel een andere man erkent het kind, of er komt geen erkenning en je doet het alleen. Welke keuze het beste is, hangt af van jullie specifieke omstandigheden en wensen. Probeer bij elke optie te denken aan de langere termijn voor je kindje: financiële zekerheid, identiteit (kennis van afkomst), en emotionele stabiliteit. Het is begrijpelijk dat je nu door de emoties misschien neigt naar “alle banden verbreken” of juist “laat maar op papier vader blijven voor de rust”. Probeer echter rationeel af te wegen wat dit over 1, 5 en 10 jaar betekent voor jou en je kind. Een jurist of mediator kan je helpen deze knoop door te hakken met oog voor zowel jouw gevoel als de feiten.

Conclusie

Een scheiding tijdens je zwangerschap is emotioneel intens en juridisch ingewikkeld. Jouw welzijn tijdens de zwangerschap heeft effect op je baby, en de juridische keuzes bepalen bijvoorbeeld of je kind recht heeft op financiële ondersteuning en contact met beide ouders. Bovendien verdient ieder kind een zo stabiel en liefdevol mogelijke start. Door ondanks deze moeilijke omstandigheden zaken goed te regelen en hulp te accepteren, vergroot je de kans op zo’n stabiele start

Op zoek naar een mediator of echtscheidingsadvocaat?

Op zoek naar een advocaat of mediator die je helpt bij de afwikkeling van jouw scheiding. Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.

Vrijblijvend kennismaken