Een scheiding is ingrijpend voor het hele gezin. Beide ouders moeten een nieuw leven zonder partner opbouwen, terwijl de kinderen plotseling in een gescheiden gezin opgroeien. Dit zorgt voor leegtes in het gezinsleven die kinderen kunnen gaan opvullen. Merk je dat je kind veel op je leunt en steeds bezig is met zorgen voor jou of je ex-partner? Dan kan er sprake zijn van parentificatie. Ik vertel je wat dit inhoudt, wat de gevolgen zijn en wat je als ouder kunt doen.
Wat is parentificatie?
Kinderen zijn enorm gevoelig voor de emoties van hun ouders. Ze pikken snel op wanneer er iets mis is en willen uit loyaliteit voor hun ouders zorgen. Er is niets mis wanneer je kind een warme kop thee komt brengen wanneer je een keer ziek in bed ligt, maar tijdens een scheiding ga je als ouder vaak door lange periodes van verdriet en stress. Sommige kinderen zijn daar erg gevoelig voor en kunnen dan overmatig veel voor hun ouders gaan zorgen. Het kind neemt als het ware de rol van de ouder op zich. Dit wordt parentificatie genoemd.
Kinderen doen dit deels uit loyaliteit, maar ook om de stabiliteit in het gezin te bewaren. Na een scheiding moet iedereen zijn plek in het gezin terug zien te vinden. Waar er vroeger twee ouders waren, is er nu ineens een lege plek aan tafel. Sommige kinderen zijn geneigd om deze lege stoel zelf op te vullen. Het kind voelt de verantwoordelijkheid om voor de rest van het gezin te zorgen, inclusief de ouder. Hierdoor komt er enorm veel verantwoordelijkheid op de schouders van het kind te rusten.
Voorbeelden van parentificatie
Parentificatie kan zich op verschillende manieren uiten. Over het algemeen geldt dat het oudste kind de meeste verantwoordelijkheid voelt. Deze verantwoordelijkheid kun je in allerlei facetten van jullie gezinsleven terugzien, van het onderling contact tot de hoeveelheid huishoudelijke taken die een kind uitvoert. Bekende voorbeelden van parentificatie zijn:
- Urenlang met de ouder praten over de pijn en het verdriet van deze ouder. Het kind voelt zich verantwoordelijk voor emotionele ondersteuning.
- Niet willen afspreken met vriendjes of eerder naar huis gaan om taken in het huishouden te regelen. Het kind voelt zich verantwoordelijk voor het draaiend houden van het huishouden.
- Verantwoordelijkheid nemen voor het nemen van lastige beslissingen die normaal alleen bij volwassenen ligt. Het kind functioneert bijna als partner in plaats van als kind.
- Zorgen voor de overige kinderen. Samen huiswerk maken, kleren wassen, schema’s maken en de kleintjes naar bed brengen. Het kind neemt de moeder- of vaderrol over.
- Eigen emoties verbergen en niet delen met de ouders. Het kind wil de ouder niet verder belasten tijdens deze moeilijke tijd.
Gevolgen van parentificatie
Zowel op korte als lange termijn kan parentificatie vergaande gevolgen hebben voor kinderen.
Het is emotioneel zwaar, vooral wanneer dit gedrag niet wordt opgemerkt door de ouders. Hierdoor kan een kind vroeg of laat verschillende klachten ervaren:
- Zich een mislukking voelen. Voor kinderen is het vrijwel onmogelijk om goed voor hun ouders te zorgen. Ze kunnen het probleem niet oplossen, waardoor ze zich incapabel voelen.
- Een negatief beeld van anderen krijgen. Doordat deze kinderen constant voor anderen zorgen, kunnen ze het idee krijgen dat anderen egoïstisch en veeleisend zijn.
- Minder aansluiting bij vrienden krijgen. Constant zorg dragen voor ouders en broertjes of zusjes is erg belastend. Deze kinderen maken zich veel zorgen en zijn daardoor minder vrij en speels dan hun vriendjes, waardoor ze minder aansluiting vinden.
- Weinig oog voor eigen behoeften. Door steeds voor de ander te zorgen, worden de wensen en behoeften van het kind vergeten. Dit kan ook op latere leeftijd voor problemen zorgen, bijvoorbeeld door te makkelijk over je eigen grenzen heen te gaan.
Wat kun je als ouder doen?
Het is duidelijk dat parentificatie enorm ingrijpend is voor kinderen. Het is daarom belangrijk om oog te hebben voor dit probleem, vooral wanneer je door een scheiding gaat. Des te sneller je ingrijpt, des te makkelijker het gedrag te corrigeren is en des te kleiner de gevolgen zullen zijn. Dit zijn de belangrijkste dingen die je als ouder kunt doen om parentificatie te stoppen.
Complimenteren
Veel kinderen die voor hun ouders zorgen, voelen zich ongezien. Het is daarom belangrijk om te erkennen wat ze allemaal voor je doen. Bedank je kind voor de inzet en toon aan dat het veel voor je betekent. Dit vergroot de eigenwaarde van kinderen, waardoor ze zich uiteindelijk minder eenzaam en negatief voelen.
Zorg afgrenzen
Het is belangrijk om niet afhankelijk te zijn van de zorg van je kind. Laat dit ook aan je kind weten. Geef aan dat je de zorg waardeert, maar dat lekker spelen of afspreken met vriendjes ook belangrijk is. Benoem dat je zelf op zoek gaat naar hulp en doe dit vervolgens ook. Zo laat je merken dat je in staat bent om voor jezelf te zorgen, waardoor je kind een minder groot verantwoordelijkheidsgevoel krijgt.
Maak ruimte voor het kind
Tijdens stressvolle periodes is het voor sommige kinderen moeilijk om zorgtaken neer te leggen. Creëer daarom pauzemomenten, bijvoorbeeld door speelafspraken in te plannen.
Logeren bij familie kan ook een goede manier zijn om even helemaal los te komen van de dagelijkse zorgen, waardoor je kind echt kind kan zijn.
Gerelateerde informatie
In de kennisbank op mijn website vind je tientallen handige blogs en artikelen. Heb je deze blogs al gelezen:
