Een eigen bedrijf of onderneming en scheiden, wat zijn de consequenties?

Sta je als mens en partner voor een echtscheiding, dan komt er heel wat op je af. Als ondernemer is een scheiding nog iets ingewikkeld. Niet alleen is de impact op je privéleven groot, ook zakelijk moet er veel geregeld worden. Dat geldt zeker wanneer je voor het zelfstandig ondernemerschap hebt gekozen. Jouw bedrijf is in veel gevallen onderdeel van de scheiding. Hieronder leggen we uit hoe dat precies zit en waar je als eigenaar van een bedrijf op moet letten wanneer jij en je zaak in een echtscheiding terechtkomen. We bespreken  vier aspecten die van belang zijn in de wettelijke afwikkeling van jouw verhaal: de huwelijksvorm (1), de bedrijfsvorm (2), de bedrijfswaarde (3) en de pensioenregeling (4).

Huwelijksvorm

Uit cijfers blijkt dat ongeveer driekwart van alle mensen die trouwen zonder voorwaarden het ja-woord geeft. Voor de wet betekent dit dat je trouwt “in gemeenschap van goederen“. Tot 1 januari 2018 was die gemeenschap totaal. Dan spreek je van “algehele gemeenschap van goederen”. Trouwde je voor die datum zonder huwelijkscontract, dan maakt je bedrijf deel uit van de gezamenlijke scheidingsgoederen; zelfs wanneer het gaat over elementen die onbekend zijn voor jezelf of je partner, denk hierbij aan schulden. Alleen erfenissen of schenkingen met zogenaamde uitsluitingsclausule vallen buiten de gemeenschap.

Trouwde je na 1 januari 2018, dan is er sprake van een “beperkte gemeenschap”. Je zaak komt dan slechts deels op de scheidingstafel te liggen. Dat betekent dat alles wat je voor de huwelijksdatum verwierf je persoonlijk bezit blijft. Alles erna zit in de gemeenschap; opnieuw met uitzondering van erfenissen en schenkingen met uitsluitingsclausule.

Dat is meteen ook de reden waarom veel ondernemers wel kiezen voor een huwelijkscontract of trouwen “op huwelijkse voorwaarden”. Zo’n contract kan voorkomen dat de levenspartner bedrijfsrisico’s loopt of dat je bedrijf in de gemeenschap van goederen terechtkomt. De scheidingsvoorwaarden zijn dan de huwelijksvoorwaarden. Wat er bij de scheiding met je bedrijf gebeurt hangt hier dus helemaal af van de voorwaarden die jij en je partner zijn overeengekomen in het huwelijkscontract.

Bedrijfsvorm

Ben je niet getrouwd op huwelijkse voorwaarden, dan hangt de impact van een scheiding op je bedrijf in eerste instantie af van je bedrijfsvorm, je rechtspersoonlijkheid. De meestvoorkomende vormen zijn hier de eenmanszaak (voor de zelfstandige zonder personeel of zzp’er), de besloten vennootschap (bv) en de vennootschap onder firma (vof).

Bij een huwelijk met gemeenschap van goederen geldt in alle gevallen dat je de zaak deelt met je partner, minstens sinds de trouwdatum. Bij een scheiding zal het relevante vermogen van de zaak daarom verdeeld worden. Bij een eenmanszaak en een vof hangt dan veel af van de communicatiebereidheid. Ook ex-partners willen de eenmanszaak nog wel eens blijven helpen en in gedeelde vof’s kan een van de partners meestal probleemloos uitstappen. Derde firmanten worden daarbij gevrijwaard van financiële schade.

In de bv wordt de scheiding meestal geregeld door aandelendeling. Soortgelijk aan een vof worden hier derde aandeelhouders gevrijwaard. Daarbuiten spelen er meestal vooral nog zeggenschapskwesties.

Bedrijfswaarde

Nog los van de bedrijfsvorm hangt bij een scheidingsregeling alles af van de waardebepaling van het bedrijf in kwestie. Dit is een veelvoorkomend struikelblok om twee redenen. Ten eerste is de waardebepaling complex en spelen er tal van factoren, zoals jaarcijfers en eigendommen, maar ook marktomstandigheden en toekomstprojecties. Ten tweede verschillen de belangen van de partijen. Terwijl de niet-ondernemer baat heeft bij een hoge bedrijfswaarde, heeft de ondernemer in deze situatie eigenlijk baat bij een lage waarde.

Hierdoor kan je waardebeeld erg verschillen van dat van je partner. Vaak wordt de waardebepaling dan ook overgelaten aan een objectieve derde. Daarbij is het belangrijk om te weten dat de rechter de bedrijfscontinuïteit altijd centraal zal stellen. Het bedrijf mag geen onmogelijke verliezen lijden door de scheiding. In die gevallen wordt altijd gezocht naar alternatieve regelingen, bijvoorbeeld afbetaling. Dit geldt overigens ook voor de alimentatieregeling: een failliete ondernemer kan niet betalen.

Wat je moet weten over alimentatie

De hoogte van de alimentatie wordt onder meer berekend op basis van de draagkracht van de ondernemer. Nu is de draagkracht van de ondernemer variabel. Het hangt immers af van de omzet en de winst die je draait. 

De draagkracht van de ondernemer wordt bepaald door het bedrag dat hij of zij zichzelf redelijkerwijs als inkomen kan uitkeren. Hierbij kijken advocaten en accountants ook naar de rechtsvorm van de onderneming. Bij een eenmanszaak of een vennootschap onder firma (vof) is het resultaat in de jaarrekening het uitgangspunt. Bij een besloten vennootschap (bv) wordt het salaris dat de ondernemer zichzelf uitkeert bij de berekening meegenomen, maar ook de winst van de onderneming. In ieder geval wordt de draagkracht gebaseerd op het gemiddelde inkomen over een aantal jaren.

Pensioenregeling

Binnen de goederengemeenschap heeft je ex-partner verder nog recht op een deel van je pensioen. Doorgaans gaat dit om de helft van het pensioenbedrag dat is opgebouwd tijdens de huwelijksjaren, plus het zogenaamde nabestaandenpensioen. Na de scheiding kan je partner dan ook eisen dat het verschuldigde geld wordt doorgestort naar de gewenste pensioenrekening. Dit kan gevolgen hebben voor de bedrijfscontinuïteit, omdat belastingregelingen hierdoor beïnvloed worden. Uitzonderingen zijn echter enkel toegestaan wanneer je aantoonbaar kunt maken dat de regeling het voortbestaan van je onderneming bedreigt.

Scheidingswijzer

Elke echtscheiding vertelt een hoogstpersoonlijk verhaal. Om je als ondernemer door die complexe, wettelijke en gerechtelijke realiteit te sturen ontwikkelde het Nederlands Instituut voor Midden- en Kleinbedrijf (IMK) een slimme “scheidingswijzer”. Tot slot stellen we deze handige online tool dan ook graag nog even aan je voor. Aan de hand van enkele gerichte vragen distilleert de IMK zoekmotor namelijk die aandachtspunten die belangrijk zijn voor jouw specifieke situatie. Klik hier op start en ontdek waar jij als bedrijfsleider op moet letten bij de afwikkeling van je echtscheiding.

Gerelateerde informatie

In de kennisbank op mijn website vind je tientallen handige blogs en artikelen. In de categorie ondernemen en een echtscheiding vind je bijvoorbeeld deze blogs:

• Tien tips voor de scheidende ondernemer
• Trouwen als ondernemer, dit moet je weten!
• Belasting betalen en een scheiding: hoe werkt dit?