Onderhoudsplicht in het kader van een echtscheiding

04 februari 2022

De onderhoudsplicht (onderhoudsverplichting) is een van de gevoeligere thema's die jij en je ex-partner moeten behandelen in het scheidingscontract (scheidingsconvenant). Wat houdt deze plicht precies in en waarop moet je letten wanneer je de alimentatieregelingen bespreekt?

Wat is de onderhoudsplicht?

Je verantwoordelijkheid voor je ex-partner en kinderen stopt niet bij het huwelijk. Ook na de echtscheiding blijf je bij wet verplicht om voor hen te zorgen. Je hebt een onderhoudsverplichting ten aanzien je partner en samen delen jullie een onderhoudsplicht ten aanzien van jullie kinderen. De wetgever geeft die plicht gestalte in het Burgerlijk Wetboek. De afgesproken onderhoudsverplichtingen maken integraal deel uit van de scheidingsovereenkomst.

Wanneer geldt de onderhoudsplicht?

Niet elke scheiding lokt onderhoudsverplichtingen uit. Vooraf gaat altijd een vorm van geregistreerd partnerschap. Meestal is dit een huwelijk, maar de plicht kan ook gelden voor officieel samenwonenden. In het eerste geval is het eventuele huwelijkscontract van geen tel: de onderhoudsplicht wordt hier bij wet opgelegd.

In het tweede geval hangen de verplichtingen wel af van het samenlevingscontract. Zonder dit contract ben je elkaar niets verplicht. Geldige onderhoudsverplichtingen moeten in het contract staan.

Kinderalimentatie

De grote uitzondering op deze basisregels is het kind. Ouders en stiefouders hebben altijd onderhoudsplicht ten aanzien van hun (stief-)kinderen. Dit geldt ongeacht hun burgerlijke stand en zelfs ongeacht hun erkenning van het kind (eens een biologische band bewezen werd).

De financiële regeling met betrekking tot deze onderhoudsplicht heet kinderalimentatie. Deze alimentatie beslaat 2 perioden, afhankelijk van de leeftijd van het kind: tot 18 jaar en tussen 18 en 21 jaar. In de eerste fase sta je als ouder in voor "opvoeding en verzorging", in de tweede voor "levensonderhoud en studie". Het voornaamste verschil is dat het meerderjarige kind het alimentatiegeld rechtstreeks op de eigen rekening ontvangt -- tenzij het met een andere regeling instemt.

Hoogte alimentatiebijdrage

Wat jouw alimentatiebijdrage is, hangt af van veel factoren. Wijzigt de (financiële) situatie van een ouder, dan kan de regeling hieraan ook altijd worden aangepast. Grofweg betalen ouders naar draagkracht, maar ook de behoeften van het kind en de zorgregelingen spelen een rol.

Zo hebben kinderen bijvoorbeeld het recht om hun levensstandaard en -gewoonten te behouden. Deze afspraken worden vastgelegd in het zogenaamde ouderschapsplan, een verplicht onderdeel van het scheidingscontract.

Partneralimentatie

De onderhoudsplicht van ex-partners ten aanzien van elkaar wordt grotendeels geregeld met de partneralimentatie. Mogelijks hebben jullie deze afspraken vooraf gemaakt, in het huwelijks- of samenlevingscontract. Is dat niet het geval, dan zijn er 2 mogelijkheden.

Hebben jij en je ex-partner een goede verstandhouding, dan kun je de alimentatie in onderling overleg bepalen (1). Worden de tegenstrijdigheden te groot, dan zal de rechter beslissen op basis van een officiële "draagkrachtberekening" gemaakt door een erkend specialist (2).

In deze berekening ondersteunt de draagkrachtigste partner de minder draagkrachtige partner. Hij of zij draagt bij aan het levensonderhoud van de tegenpartij. Die steun hoeft niet (louter) financieel te zijn; je kunt alimentatie ook in natura betalen. Zo kun je je partner bijvoorbeeld een huis schenken of diens huurgeld betalen.

Wanneer verandert de partneralimentatie?

In alle gevallen geldt dat ook partneralimentatie kan gewijzigd worden door de omstandigheden. Raak je bijvoorbeeld je baan kwijt of ga je met pensioen, dan wijzigt je financiële draagkracht en zal dit de draagkrachtberekening beïnvloeden. Je kunt dan vragen om de alimentatieregeling te herzien of eventueel zelfs te stoppen. Dit gebeurt in onderling overleg indien mogelijk of voor de rechter indien nodig.

In tegenstelling tot kinderalimentatie is partneralimentatie overigens geen verplichting. Zo kan de draagkrachtberekening uitkomen op een nulresultaat; of kun je gewoon onderling beslissen om geen partnerregeling te treffen.

Wanneer stopt de onderhoudsplicht?

De duur van de onderhoudsplicht is afhankelijk van je situatie. Het is bovendien mogelijk om hier in overleg eigen afspraken over te maken. Doe je dat niet, dan geldt een aantal wetsregels.

In deze regels ligt een breuklijn op 1 januari 2020. Men onderscheidt namelijk echtscheidingen voor en na 2020. Ben je gescheiden voor 2020, dan duurt de periode van partneralimentatie in principe 12 jaar. Uitzonderingen worden daarbij gemaakt voor kinderloze huwelijken van minder dan 5 jaar lang. Hier duurt de alimentatieperiode zo lang als het huwelijk duurde.

Ben je gescheiden na 2020, dan is de alimentatieperiode gelijk aan de helft van de huwelijkstijd en duurt hij maximaal 5 jaar. Uitzonderingen worden gemaakt voor huwelijken met kinderen onder de 12 jaar en huwelijken met een duurtijd van meer dan 15 jaar. In het eerste geval stopt de partneralimentatie als het jongste kind 12 wordt. In het tweede geval kijkt men naar je leeftijd. Ben je 50 of ouder, dan duurt de partneralimentatie 10 jaar. Ga je binnen de 10 jaar met pensioen, dan duurt de alimentatie tot op het moment dat je AOW start.

Wettelijke termijnen verstrijken

Partneralimentatie stopt sowieso wanneer deze wettelijke termijnen verstrijken. Daarnaast zijn er 3 gevallen van voortijdige stopzetting:

wanneer de ontvanger draagkrachtig genoeg wordt ;
wanneer een van de partners overlijdt;
en wanneer de ontvanger trouwt of samenwoont met een andere partner.

Bij kinderalimentatie, tot slot, stopt je financiële verantwoordelijkheid wanneer je kind 21 wordt. Hierop zijn 2 uitzonderingen:

wanneer je als ouder beslist om je kind langer te ondersteunen;
of wanneer de 21-jarige kan aantonen nog steeds behoeftig te zijn.

Is je 18-jarige kind financieel onafhankelijk? Dan kun je in onderling overleg beslissen om de alimentatie vroegtijdig stop te zetten.

Gerelateerde informatie

In de kennisbank op mijn website vind je tientallen handige blogs en artikelen.